MENU
Grecka świątynia w parku przypałacowym w Gręboszowie.

Dodał: U.N.° - Data: 2006-07-01 17:04:14 - Odsłon: 2817
Rok 1937


Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsza wzmianka źródłowa o miejscowości pochodzi z 1300 r. Wioska w nieznanych okolicznościach została prywatnym majątkiem rycerskim. W pierwszej połowie XVI w. należał on do Mateusza von Scholz, męża wzmiankowanej w dokumencie z 1519 r. Katarzyny von Nechler. Następnie wioska należała do licznych posiadłości rodziny von Kottulinski. W 1661 r. Jan Adam von Posadowski (1636-1708) z Grodziszowa, od 1671 r. starosta księstwa brzeskiego, ożenił się z Heleną (1642-1708), jedyną córką Adama barona Kottulinskiego z Gręboszowa. Kolejnymi właścicielami majątku były rodziny von Loos i Prittwitz und Gaffron. W 1790 r. Gustaw Adolf hrabia von Henckel – Donnersmarck, z protestanckiej linii rodziny z Tarnowskich Gór i Świerklańca, otrzymał miejscowość w wianie swej małżonki Joanny Eleonory, córki hrabiego Jana Maurycego von Prittwitz und Gaffron, budowniczego pałacu w Gręboszowie. Po śmierci Gustawa Adolfa w 1813 r. majątek odziedziczyła jego starsza córka Eleonora (Lorette). Wniosła ona tę posiadłość do dóbr małżonka, Łazarza Jana Nepomuka von Henckel – Donnersmarck, z linii rodu z Bytomia i Siemianowic. Po śmierci Łazarza Jana Nepomuka w 1859 r. Gręboszów otrzymał ich najstarszy syn Łazarz. Po nim w 1887 r. majątek odziedziczył bratanek Jan Edgar (zm. 1911 r.). Za jego rządów w latach 1903-1904 rozbudowano pałac Prittwitzów. Ostatnim prywatnym właścicielem posiadłości był Jerzy von Henckel – Donnersmarck (zm. 1973 r.), najstarszy syn Jana Edgara. Z małżeństwa z Marią Zofią von Waldburg hrabia Jerzy miał siedem córek i jednego syna, Piotra (ur. 1933 r.). Cała rodzina uciekła z Gręboszowa w styczniu 1945 r. przed zbliżającym się frontem. Żołnierze rosyjscy po zajęciu miejscowości zaprószyli ogień, który strawił rezydencję. Ruiny budynku zostały rozebrane w latach 1948-49. Z dawnej posiadłości rodziny von Henckel – Donnersmarck do dzisiaj zachowały się dwie klasycystyczne bramy, kordegarda, budynki gospodarcze folwarku i park krajobrazowy. W pobliżu neoromański kościół filialny p.w. św. Katarzyny, wzniesiony w latach 1897-99 z fundacji Jana Edgara von Henckel – Donnersmarck. Na przykościelnym cmentarzu zachowane nagrobki przedstawicieli rodziny von Henckel – Donnersmarck i von Prittwitz und Gaffron.

Wśród budynków dawnego folwarku wyróżnia się klasycystyczny spichlerz zbudowany w 1827 r. przez mistrza murarskiego Kricke. Budynek dwukondygnacjowy, zbudowany na planie prostokąta, nakryty dachem siodłowym z powiekami. Fasada siedmioosiowa z częścią środkową ozdobioną boniowaniem.

W Gręboszowie przetrwał również park krajobrazowy o powierzchni ponad 6 ha. Na jego terenie odnotowano ponad 60 gatunków drzew i krzewów zarówno rodzimych jak i obcego pochodzenia. Trzy drzewa mają status pomników przyrody: dwa dęby szypułkowe i lipa drobnolistna. Do innych ciekawych okazów w drzewostanie parku należą: grab sercowaty, grab amerykański, lilak perski, lipa japońska, lipa krymska, magnolia wirginijska, mahonia pospolita, platan wschodni, tulipanowiec amerykański, miłorząb dwuklapowy, cyprysiki (groszkowy i nutkajski) oraz żywotniki (japoński i zachodni). W parku jeszcze w latach sześćdziesiątych XX w. znajdowały się: grecka świątynia z około 1800 r. i drewniany chiński pawilon z XVIII w.

Do rejestru zabytków sztuki w Gręboszowie wpisano między innymi: 21.09.1966 r. zespół pałacowy (spichrz, dwie bramy, park) pod nr rej.: 1630/66; 26.01.1984 r. ponownie park pod nr rej.: 94/84; 04.05.1990 r. cmentarz parafialny, pod nr rej.: 250/90. W Gręboszowie znajdował się również drewniany kościół z XVII w. przeniesiony w drugiej połowie dwudziestego stulecia do Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu - Bierkowicach.
Damian Dąbrowski, Sierpień 2010 r. za

  • /foto/296/296746m.jpg
    1898 - 1899
  • /foto/3742/3742404m.jpg
    1900 - 1903
  • /foto/6119/6119921m.jpg
    1903
  • /foto/160/160320m.jpg
    1904 - 1907
  • /foto/8236/8236255m.jpg
    1904 - 1909
  • /foto/160/160319m.jpg
    1904 - 1910
  • /foto/3570/3570416m.jpg
    1907
  • /foto/10383/10383559m.jpg
    1909
  • /foto/3389/3389163m.jpg
    1912
  • /foto/176/176986m.jpg
    1920 - 1930
  • /foto/9613/9613160m.jpg
    1925 - 1928
  • /foto/4280/4280875m.jpg
    1925 - 1935
  • /foto/75/75765m.jpg
    1926 - 1932
  • /foto/75/75767m.jpg
    1926 - 1932
  • /foto/9663/9663412m.jpg
    1933 - 1939
  • /foto/9575/9575695m.jpg
    1935 - 1939
  • /foto/10575/10575931m.jpg
    1935 - 1939
  • /foto/10576/10576799m.jpg
    1935 - 1939
  • /foto/10576/10576800m.jpg
    1935 - 1939
  • /foto/10576/10576807m.jpg
    1935 - 1939
  • /foto/10576/10576809m.jpg
    1935 - 1939
  • /foto/88/88962m.jpg
    1937
  • /foto/377/377351m.jpg
    1941
  • /foto/98/98527m.jpg
    2005
  • /foto/288/288939m.jpg
    2009
  • /foto/288/288940m.jpg
    2009

Die Bau- und Kunstdenkmäler des Kreises Namslau Kurt Degen, Wolfgang Bleyl, Viktor Werbik, Franz Focke, , Wilh. Gottl. Korn, , Breslau, 1939

Poprzednie: Kościół Narodzenia NMP Strona Główna Następne: Elektrociepłownia Czechnica w Siechnicach


MR1990 | 2021-02-19 14:56:38
Dokumentację fotograficzną wykonywała na potrzeby tej publikacji Marianne Kirchner w roku 1937. Doprecyzowałem datowanie :)