19
 |
 |
||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Po wydaniu w Prusach w 1812 r. edyktu o prawie obywatelstwa dla Żydów, zyskali oni m.in. prawo do swobodnego osiedlania się i do nabywania ziemi.
Korzystając z nowych praw, w dniu 03.12.1814 r. zielonogórska gmina żydowska (w jej imieniu transakcji dokonał Zachariasz Anders – adwokat, doktor prawa i starszy kahału) zakupiła parcelę za miastem (przy wylocie obecnej ul.Chmielnej na ul.Wrocławską), o powierzchni ok.1,5 ha, z przeznaczeniem na cmentarz. Część grzebalna zajęła obszar ok.0,6 ha; pozostała ...
Po wydaniu w Prusach w 1812 r. edyktu o prawie obywatelstwa dla Żydów, zyskali oni m.in. prawo do swobodnego osiedlania się i do nabywania ziemi.
Pokaż więcej
Pokaż mniej
Korzystając z nowych praw, w dniu 03.12.1814 r. zielonogórska gmina żydowska (w jej imieniu transakcji dokonał Zachariasz Anders – adwokat, doktor prawa i starszy kahału) zakupiła parcelę za miastem (przy wylocie obecnej ul.Chmielnej na ul.Wrocławską), o powierzchni ok.1,5 ha, z przeznaczeniem na cmentarz. Część grzebalna zajęła obszar ok.0,6 ha; pozostała część działki stanowiła rezerwę pod ewentualne przyszłe powiększenie cmentarza. Pierwszym pochowanym na cmentarzu - jeszcze w 1814 r. - był Jude Wolf. Część grzebalna cmentarza ogrodzona była murem z czerwonej cegły, zachowanym częściowo do dziś. W późniejszych latach na terenie cmentarza zbudowany został dom przedpogrzebowy (zob.  ), dom stróża - ogrodnika i ujęcie wody.
Przez współczesnych cmentarz żydowski w Zielonej Górze zaliczany był do najpiękniejszych cmentarzy na Dolnym Śląsku. Wyróżniał się bogatą i dobrze utrzymaną zielenią oraz nagrobkami z kosztownych materiałów (granity, marmury), w tym okazałymi grobowcami zamożnych rodzin żydowskich z Zielonej Góry. Wśród pochowanych na tym cmentarzu było wielu znaczących i zasłużonych dla miasta obywateli, m.in. Wilhelm Levysohn, księgarz i wydawca tygodnika "Grünberger Wochenblatt", poseł na Sejm Rzeszy w 1848 r., przemysłowiec Salomon Beerensohn z rodziną, rodzina Zachariasza Andersa. Ostatnim stróżem i ogrodnikiem cmentarnym był Otto Menzel, zatrudniony w grudniu 1932 r. W odróżnieniu od zielonogórskiej synagogi, cmentarz nie został najprawdopodobniej zniszczony przez hitlerowców podczas "Nocy kryształowej" i w latach późniejszych. Według wielu relacji, do końca lat sześćdziesiątych cmentarz pozostawał w dobrym stanie, choć był mocno zarośnięty. Na przełomie lat 40. i 50. dokonano podobno nawet jednego pochówku małego dziecka. Likwidacja cmentarza nastąpiła wczesną wiosną 1969 r. (wg relacji świadków, gdyż w archiwum miejskim nie zachowały się żadne dokumenty dotyczące tego cmentarza); nie dokonano przy tym ekshumacji zmarłych. Macewy ze zlikwidowanego cmentarza posłużyły w części do utwardzenia dróg, a część (wykonanych z lepszych materiałów) została rozkradziona przez urzędników miejskich i działaczy partyjnych, i po przeszlifowaniu posłużyła do wykonania nagrobków (podobno wiele z płyt nagrobnych z 'kwatery zasłużonych' na cmentarzu komunalnym przy ul.Wrocławskiej pochodzi właśnie z tego źródła). Nieliczne macewy zostały zasypane na terenie zlikwidowanego cmentarza, dzięki czemu zachowały się - po odkopaniu kilkadziesiąt lat później - do dnia dzisiejszego. Po likwidacji cmentarza, na jego terenie postawiono m.in. myjnię samochodową i kilka blaszanych garaży. Dawny cmentarz żydowski posłużył także również jako składowisko płyt nagrobnych z likwidowanych zielonogórskich cmentarzy poniemieckich. W 2003 r. teren dawnego cmentarza (wraz z domem przedpogrzebowym) został przekazany Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, w imieniu której cmentarzem opiekuje się zielonogórska Fundacja Judaica. Przedtem teren cmentarza został uprzątnięty, a przed murem od strony ul. Chmielnej ustawiona została tablica z krótką informacją o jego historii. W maju 2005 r. na obszarze 'rezerwy cmentarnej' odnaleziono piaskowcowe macewy pochodzące z cmentarza (jako mniej wartościowe zostały przy likwidacji cmentarza wyrzucone poza mur cmentarny i zasypane wapnem i ziemią). Odnalezione macewy po oczyszczeniu zostały umieszczone w domu przedpogrzebowym. Ze względu na brak środków na jego zabezpieczenie, teren dawnego cmentarza ulega dalszej dewastacji (rozkradanie zachowanych fragmentów muru, wysypywanie śmieci). [jawc, wg i innych źródeł]
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
/
|
||
|
||
|
||
|
|
|||||||||||
Cmentarz żydowski (dawny) na innych fotografiach
|
|||||||||||
|
|
|||||||||||
|
||
|
||
|
|
||
 |
|
||
|---|---|---|---|