Jaki obraz przedstawiał Wrocław po wyzwoleniu pisać tu raczej nie trzeba. Większość z nas wie, że główne kierunki natarcia Rosjan i niemieckiej obrony skupiły się na południowych i zachodnich dzielnicach miasta. Właśnie te rejony przedwojennego Breslau zostały najbardziej zniszczone w trakcie działań wojennych, w niektórych miejscach praktycznie zrównane z ziemią. Po wojnie przed budowniczymi miasta, po zaspokojeniu podstawowych warunków stanęło ogromne zadanie odbudowy tych rejonów miasta. Szczególny nacisk położono na wrocławskie Krzyki, na których przed wojną mieszkało ponad 120 tysięcy Wrocławian. Zachowane w całkiem dobrym stanie ulice, jak i podziemna infrastruktura, pomimo morza gruzów stanowiły dobry początek przy ewentualnej odbudowie i remontach tej dzielnicy, kiedyś reprezentacyjnej w Breslau. Mając powyższe na uwadze, na początku lat pięćdziesiątych Miejskie Władze Urbanistyczne do zlecenia opracowania studium odbudowy południowej dzielnicy Wrocławia. Dla większej możliwości działań i wyboru zdecydowano się przygotować kilka wariantów odbudowy. Powyższe zlecenia otrzymały:
- Zakład Urbanistyki Politechniki Wrocławskiej
- Miejska Pracownia Urbanistyczna
- „Miastoprojekt Wrocław”
Obie pracownie wykonały w krótkim terminie plany wraz z ich alternatywami, dodatkowo własne studium odbudowy zaprezentował architekt Dunikowski (współautor KDM).
W efekcie powstały cztery prace-projekty autorstwa:
1. Zakład Urbanistyki PW (G. Aleksiewicz, E. Cieszyńska, I. Pudełko, M. Sikorski, R. Żabiński)
2. Miejska Pracownia Urbanistyczna (J. Hawrot, B. Czernerowa, J, Wikilend, konsultant J. Mirski)
3. Miejska Pracownia Urbanistyczna (B. Łaciok, J. Mirski)
4. „Miastoprojekt Wrocław” (K. Bieńkowski, H. Chorążak, T. Izbicki, S. Prymon)
5. „Miastoprojekt Wrocław” (K. Bieńkowski, H. Chorążak, T. Izbicki, S. Prymon)
6. R. Dunikowski – praca zgłoszona po za zleceniem.
Krótkie opisy prac.
1. Eliminacja ruchu przelotowego z Powstańców Śląskich, ograniczenie ulicy do ruchu wyłącznie miejskiego. Kierunki przelotowe na miały iść po obu stronach Powstańców łącząc się węzłami komunikacyjnymi z siecią komunikacyjną miasta. Swobodnie rozrzucona architektura, kontrasty wysokościowe, totalne przenikanie zieleni. Projekt na około 65 000 nowych mieszkańców dzielnicy (536 osób na hektar).
2. Powstańców Śląskich głównym ciągiem tak miejskim jak i przelotowym. Brak planowanych zmian w układzie ulic. Położony nacisk na gęstą zabudową z eliminacją kwartałów zieleni i preferencyjną zabudową 4 piętrową. Planowane miejsca dla 68500 osób przy zagęszczeniu 705 osób na hektar.
3. Niewielkie różnice w stosunku do pracy 2. Planowane większe dysproporcje wysokościowe i nieco rzadsza zabudowa.
4. Plac Powstańców Śląskich największym węzłem komunikacyjnym we Wrocławiu. Proponowane nowe przebicia w kierunku północno-wschodnim i północno zachodnim. Powstańców Śląskich ma mieć charakter zarówno miejski jak i przelotowy. Kontrastowa zabudowa z wykorzystaniem istniejącej sieci dróg. Chodniki wzdłuż Powstańców na wyższym poziomie niż ulica będąca zarazem główną osią usług dla dzielnicy. Plan obejmuje zabudowę dla 54600 osób i zaludnienie 650 osób na hektar.
5. Zbliżona do pracy 4. Różnice polegają na kontrastach wysokościowych oraz kierunku przebicia w kierunku północno zachodnim.
6. Dunikowski proponuje przecięcie dzielnicy obwodnicą miejską, łącząca się z Placem Powstańców Śląskich. Sama Powstańców Śląskich ma być ulica stricte wylotową w kierunku południowym. Izolacja w postaci zieleni poszczególnych zabudowań. Ciekawe kompozycje wysokościowe poszczególnych bloków. Planowane 54900 nowych miejsc dla Wrocławian przy zagęszczeniu około 513 osób na hektar.
W roku 1957, w kwietniu pośród wszystkich w skrócie przeze mnie opisanych propozycji kolegium wybrało najbardziej optymalną pracę. Była to mieszanka poszczególnych propozycji w myśl zasady wilk syty i owca cała. Rozwiązania komunikacyjne zapożyczono z pracy 3, z pracy 1 organizację układu przestrzennego, wykorzystanie sieci ulicznej najlepiej przedstawiła praca 3, wartości plastyczne wyróżniły prace 1 i 6. Pracą która najbliższa była wszystkim głównym kryteriom okrzyknięto numer 4. Ta właśnie skomplikowana mieszanka teorii, praktyki i wizualizacji legła u podstaw odbudowy w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych wrocławskich Krzyków.
bonczek/hydroforgroup/2010 na podstawie artykułu "Dzielnica Wrocław-Południe" Rocznik Wrocławski 1957 Tom I (Julian Duchowicz i Zygmunt Majerski)
